દર વર્ષે ૨૩ એપ્રિલે સમગ્ર વિશ્વમાં વિશ્વ પુસ્તક દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. આ દિવસ માત્ર પુસ્તકો અને લખાણના સન્માનનો દિવસ નથી, પરંતુ માનવજાતના વિકાસમાં વાંચનની અગાધ ભૂમિકા, લેખકોની કલમનો માહાત્મ્ય અને પુસ્તકપ્રેમીઓની લાગણીઓનો દિવસ છે.
યૂનેસ્કો દ્વારા ૧૯૯૫માં શરૂ કરાયેલો વિશ્વ પુસ્તક દિવસ આજે ૧૦૦થી વધુ દેશોમાં ઉજવાય છે. ૨૩ એપ્રિલ એવુ વિશિષ્ટ કારણસર પસંદ કરવામાં આવ્યો છે કારણ કે આ જ દિવસે વિશ્વના ત્રણ મહાન સાહિત્યકારો:
૧)વિલિયમ શેક્સપિયર (અંગ્રેજી)
૨)મિગેલ દ સર્વાન્ટેસ (સ્પેનિશ)
૩)ઇનકા ગારસિલાસો દ લા વેગા (પેરુ)
આ લોકોનું અવસાન થયું હતું. એથી આ દિવસ સાહિત્ય જગત માટે આત્માને સ્પર્શે તેવી યાદગાર તારીખ બની ગઈ.
ગુજરાતી ભાષામાં પણ પુસ્તકપ્રેમની એક લાંબી પરંપરા રહી છે. નર્મદ, મણિલાલ દ્વિવેદી, કાન્તિ પટેલ, જવેરીચંદ મેઘાણી, ઉષ્ણા, યશવંત, જુઝા મહેતા જેવા અનેક લોકોએ સાહિત્યમાં અમૂલ્ય યોગદાન આપ્યું છે. આજના યુગમાં પણ ઝવેરચંદ મેઘાણીના લોકસાહિત્ય કે ઉમાશંકર જોશીનું ચિંતન યુવાનોને પ્રેરણા આપે છે.
પુસ્તકો આપણને:
વિચાર કરવાની ક્ષમતા આપે છે.
સહાનુભૂતિ અને સમજદારી વિકસાવે છે.
આંતરિક શાંતિ આપે છે.
વિશ્વદર્શન અને જીવનદર્શન આપે છે.
એક બાળક જ્યારે પોતાની પહેલી વાર્તાનું પુસ્તક વાંચે છે, ત્યારે તે એક નવો વિશ્વ શોધે છે. એ પુસ્તક કદાચ જીવનભર તેનું સાથી બની રહે છે.
આજના સમયમાં હવે તો પુસ્તકાલયોના બદલે મોબાઈલમાં “ઇ-પુસ્તકાલય” છે. આજે Kindle, Audible જેવા પ્લેટફોર્મો પર વાંચન અને શ્રવણ બંને શક્ય છે. છતાંય, આપણું નસોનસ ભરી ગયેલું કાગળ પરના શબ્દોનું મૂલ્ય ક્યારેય ઓછું નથી થતું.
સમાજમાં પુસ્તક પ્રત્યે જાગૃતિ લાવવા આપણે શું કરી શકીશું?
બાળકોને વાંચન માટે પ્રોત્સાહિત કરીએ.
દર મહિને ઓછામાં ઓછી એક કિતાબ વાંચવાનું લક્ષ્ય લઈએ.
જૂના પુસ્તકોનું દાન કરીને એ જ્ઞાન બીજા સુધી પહોંચાડીએ.
સ્થાનિક પુસ્તકમેળા, પુસ્તકલયોની મુલાકાત લઈએ.
આ વિશ્વ પુસ્તક દિવસે આપણે સૌએ વિચારવું જોઈએ કે વાંચન આપણાં જીવનમાં કેટલું મહત્વનું છે. એક પુસ્તક માણસનું દૃષ્ટિકોણ બદલી શકે છે, તેની વિચારશૈલીને ઉજાગર કરી શકે છે.
“પુસ્તકો પાગલ બનાવે છે!” – આ ઉક્તિ ઘણીવાર રમુજીમાં કહેવામાં આવે છે, પણ હકીકતમાં એ “વિચારશીલ પાગલપણું” છે, જે સમાજને બદલવાની તાકાત રાખે છે.
વિશ્વ પુસ્તક દિવસ એ યાદ અપાવે છે કે લખાણનો પ્રકાશ ક્યારેય ફિકો ન પડવો જોઈએ.
ચાલો, પુસ્તકને મિત્ર બનાવીએ – વિચારશીલ, બુદ્ધિશાળી અને માનવીયતાથી પરિપૂર્ણ બનીએ.
પુસ્તકો વાંચીએ, જ્ઞાન પામીએ અને જીવન બદલીએ!
✍️ Dhinal S. Ganvit